24/12/14

10 entradas para resumir 10 anos de Artritris



Non vou dicir aquilo de “parece que foi onte”, porque realmente non mo parece. Logo de peneirar as 452 entradas deste blogue para podervos ofrecer esta escolma, a un quédalle a sensación de que pasou moito tempo e moitas cousas. E que cada unha das etapas polas que atravesou Artritris, tanto a nivel de contidos como de vitalidade, foron dalgún xeito un reflexo do que acontecía no mundo real.

Non me vou poñer moito máis cerimonioso, así que velaquí tendes, en estrita orde cronolóxica, as que considerei as entradas que resumen a miña visión do que foi Artritris nestes 10 últimos anos:

1. Breve cursiño para conducir por Mugardos (I)


Comezaba aquí a que probablemente sexa a serie de entradas máis regular no tempo e que menos mutou. A camiño entre a brincadeira e a denuncia directa, a propia anarquía circulatoria da vila (unha constante) e a planta de gas foron as principais protagonistas dos sinais da Dirección Mugardesa de Tráfico. E sen embargo, o seu capítulo máis célebre tívoo cun SOTP: a resaca da festa de entrada no 2006 que se fixera dura de máis a uns operarios mozos. Comentáranme a anécdota e alá fun botarlle unha foto mentres unha veciña pedía clemencia para os responsables. Pode que fose a primeira publicación transmugardesa do blogue, xa que a foto conseguira saír e facerse notar na web dos desaparecidos Aduaneiros sem Fronteiras, nunha sección que dedicaban a “idiosincrasia” galaica. Tamén comezaban a deixarse ver os do todo-vale, elevando calquera anécdota a unha cuestión política. Aos poucos días ficaba corrixida, pero xa dera moitiño que falar.

2. Francisco Martínez Leira «Pancho»


Esta entrada era a primeira de algunhas homenaxes, coas que salpiquei a bitácora ao longo destes 10 anos, a un home que aínda hoxe segue a ser unha lenda na casa. Pancho era o irmán da avoa Maruja, o home que loitaba contra a ditadura, o familiar sobre o que redactaba fose no colexio ou no instituto os traballos de clase entrevistando os avós dunha e outra parte da familia nunha historia circular (vítimas e verdugos en pólas distintas da mesma árbore). O vindeiro 31 de decembro fai 60 anos do asasinato do último guerrilleiro en activo de Galicia e xa se lle prepara merecida homenaxe entre xentes da súa vila natal (Pontedeume) e vital (Mugardos).

3. ¡Ámote Mundo!


Poderá haber quen pense que esta entrada non merece estar entre as 10 mais significativas do blogue. Para min, en cambio, é unha das que mellor condensa o seu espírito: unha ollada retrospectiva, un agradecemento eterno ao legado intelectual de Antón Cortizas e Agustín Fernández Paz e unha chispa inicial que prendía unha mecha. “¡Ámote Mundo!” convertíase semanas despois nunha iniciativa para arrexuntar a toda a xeración de alumas e alumnos do Unión Mugardesa nados no 1977. Conseguímolo e a noite das festas do 2007 na que volvemos xuntarnos moita daquela xentiña (mestras/es incluídos) é das mellores lembranzas que un garda na memoria.

4. O foro de Mugardos


O foro herdárao Artritris da desaparecida Mugardos en Internet e por épocas era un auténtico fervedoiro social. No foro dábanse debates máis e menos constructivos, nacían e morrían personaxes virtuais, algúns aproveitábano para facer campaña electoral e había incluso quen declaraba o seu desamor publicamente. Eran tempos nos que non abrollaran ainda o Facebook ou o Twitter e o anonimato creaba auténticos monstros. Pechárao unha vez para volvelo abrir pouco máis dun mes despois. Malia que a bronca política era habitual, desactiveino definitivamente cando á volta dunha viaxe atopei un longo fío de descualificacións íntimas dunha anónima a un rapaz con nomes e apelidos. Estar pendente a cada momento de que alguén pode estar empregando o foro que administras para difamar a outra persoa non deixa vivir en paz.

5. Os “un ou dous” veciños de Meá (día 1)


O peche dos veciños de Meá, facendo fronte ao inicio da actividade dunha Reganosa inzada de irregularidades, supuxo un antes e un despois en moitos aspectos. A nivel social Mugardos partíase en dúas metades e eu tomaba parte por unha delas, coas súas consecuencias. Durante varios meses pola vila pasou moita xente en solidariedade coa veciñanza de Meá pechada na Casa do Concello, afortaláronse lazos coa mesma intensidade coa que romperon relacións políticas e persoais. Durante os meses do encerro a web recibía milleiros de visitas, o portal de novas sociais Chuza! era unha fonte continua de enlaces apuntando a ela, os contidos aumentaron a súa carga política e a figura dos trolls anónimos viviu a súa época dourada. Xa nada volveu ser o mesmo, nin dentro, nin fóra da web.

6. E o Rei do Ránking das Rondas é...


Artritris fuxía da confrontación política retomando o camiño das iniciativas sociais. Ocorréuseme lanzar unha enquisa para decidirmos cal dos bares da vila era onde máis prestaba botar unhas partidas aos dados entre bos viños, boas cervexas e bos pinchos. Gañou o Trope. O de xogar aos dados sempre tivo un forte arraigo en Mugardos e honrar esa tradición celebrando en datas sinaladas un campionato semellaba boa idea. E en vista do resultado, debeu sela: o “Ránking das Rondas” celebrou 20 edicións ao longo de 6 anos e chegou a xuntar 200 persoas entre o Trope e O Fol (xa non cabían nun só local). No Trope aínda se poden ver, como se dun museo se tratase, os 20 carteis que as anunciaron.

7. Onde o mundo se chama Mugardos


A entrada máis intimista de todas e, dalgún xeito, a que define de xeito máis gráfico o que é Artritris: a visión mugardoscéntrica do mundo. Comentándoa aparece “Maximilien”, personaxe que xa viña sendo habitual e con quen comezaba a tecer unha relación de admiración mutua nada no mundo virtual para facerse de carne e oso e chegar ata hoxe.

8. Os cromos do Galicia


Foi, no seu momento, a iniciativa coa que obtiven maior satisfacción persoal. O día que os cromos-tarxeta saíron do prelo fun directo á Pedreira onde adestraban o primeiro e segundo equipo. En poucos segundos estaba arrodeado dun lote de xogadores e adestradores botando unhas boas risas (coido que cun pedaciño de fachenda) véndose eles mesmos onde adoitaban ver Bebetos e Romarios de cativos. O dos cromos funcionou tan ben que en só dúas semanas superáranse as previsións de vendas e houbo que reimprimir. Nos anos seguintes tentei repetir o proxecto pero unha ampliación mal calculada da primeira vez e xiros inesperados da vida, despois, fixeron da primeira a única edición dos cromos do Galicia.

9. Descifrando as claves electorais


"A loita por un mundo mellor é a única forza que xustifica a vida".

A cita é de Agustín Fernández Paz, nunha entrevista que lle fixeron na Radio Galega a comezos de ano na que tiven ocasión de participar como ex-alumno seu. El, Antón Cortizas, César Pita... foi xente que deixou unha fonda pegada no meu xeito de ver e interpretar o mundo. Dun xeito ou doutro, desde cativo sentín a necesidade de estar activo socialmente: no colexio, no instituto e nos tempos de Compostela, pero non alí, onde me sentín perdido, senón enfocado en Mugardos, o espazo de confort. Fíxenme "coleccionista" de cantainformación sobre a política mugardesa caia nas miñas mans desde que puiden votar (1995), e do 2002 ao 2007 participei activamente no BNG, abandoándoo no 2010 por causas que neste blogue aparecen ben debulladas. Todo isto tenta explicar como en boa medida a política ocupa un bloque principal dos contidos de Artritris: gosto da análise de datos, das claves políticas, dos debates nos medios e a presenza de cada organización nas redes sociais. Do contraste de todo iso. Un bo amigo defíneo como que "me gusta a fabada", e non podo negarllo, mais fun vendo que a fabada goza de moita máis xente adepta en ruidoso silencio con tantas ou máis gañas de loitar por ese mundo mellor ao que apunta Agustín.

10. A festa das vacas fracas


Mugardos, o deseño gráfico, a política, as estatísticas e as iniciativas sociais foron o fío condutor desta bitácora, combinadas en distintas proporcións segundo a época. Era cuestión de tempo que aparecesen as primeiras infografías e fixérono nesta entrada dedicada a explicarlle ao mundo en que consistía iso da Comisión de Caralladas, unha argallada popular, asemblearia e autofinanciada que tentou con éxito romper o molde das festas patronais tradicionais, para facer do pobo-espectador un pobo-actor. A cousa funcionou e desde hai 6 anos Mugardos acumula páxinas na prensa online e no papel, entrevistas na radio e programas na televisión co gallo das Olimpíadas de Peñas do verán, aínda que houbo moito máis que iso e a semente, por fin, semella prender entre a rapazada pulpeira que terá que dar o relevo.

As infografías, pola súa parte, comezaron a asumir un papel protagonista en Artritris, malia que ás veces o choio que dan (fundamentalmente recadar os datos) obrígame a espacialas no tempo. Pero... e o bonitas que quedan?

Fican no peto un lote de entradas que podería poñer: a xente ilustre, a bichería que tamén é mugardesa, as brincadeiras gráficas que se converteron en camisolas, as análises ás webs locais, os resultados da hipotética fusión Ares-Mugardos que hoxe non semella tan hipotética... En fin, isto de ter que escoller só 10 foi un sufrimento, menos mal que non volve tocar ata o 2024.

16/12/14

Mugardeses ilustres: Juan Vázquez "Anido"



"De existir, a alma da xente ten que ser aquelo que a fai perdurar no tempo e na memoria máis aló do seu paso polo mundo".

Non é a primeira vez que comezo así unha entrada neste blogue, e probablemente non sexa a última. Hoxe quixera honrar a memoria dun home que defendeu os seus principios en tempos nos que podía custarche a vida reproducindo un recurte de prensa de hai moitos anos*.

Cinco chicos de entre 14 y 16 años estaban jugando a la entrada de la localidad ferrolana de Mugardos cuanto los falangistas tomaron la ciudad. Juan Vázquez era uno de los más jóvenes: "¡Arriba España! Nos dijeron al vernos. No entendíamos nada. Pero sabíamos que nada bueno estaba ocurriendo".
El grupo de falangistas va a por el mayor. Juan y los otros tres chicos huyen hacia una casa situada a escasos metros de donde minutos antes estaban jugando. Sus juegos se acaban en ese momento. Desde la vivienda en ruinas, son testigos de las primeras acciones de los golpistas en Mugardos. "Le dieron una paliza tremenda y luego se largaron a sembrar el terror", dice Juan, tras reconocer que si no fuera tan joven también sería fusilado.
Su lucha contra la represión franquista comenzó en el año 49. Los vecinos de Mugardos contactan con Juan. Desde ese año se convierte en enlace de la guerrilla. Una docena de hombres trabajan sin descanso durante tres meses para construir un zulo junto a la casa de Juan, en la zona de la bodega. En él se refugian los guerrilleros. El zulo es utilizado durante dos años, hasta que un guerrillero es torturado por los falangistas hasta que confiesa el escondite de los "rebeldes" de la aldea.
El 18 de julio de 1951 varios agentes de la Guardia Civil rodean la casa de Juan y la rocían con gasolina. "Nuestro vecino —relata— era teniente coronel. Al ver lo que estaba ocurriendo salió casi en paños menores y les pidió que no prendieran fuego a la casa". Pero los guardias desoyeron las palabras de aquel que parecía no tener autoridad alguna. "No tardó ni un minuto en volver a salir de la casa. En esta segunda ocasión lo hizo con el tricornio y en lugar de pedir el fin de la acción, lo ordenó. En esos momentos, los fascistas acataron la orden", recuerda Juan, que fue arrestado junto con su esposa Carmen. Él se enfrentó a una condena de 13 años de prisión y su esposa estuvo nueve meses encarcelada. Su abuela se encargó durante ese periodo del cuidado de la única hija de Juan y Carmen, que entonces tenía 7 años.
Cuando sale de prisión, Juan se siente tan encarcelado como entre rejas. Sabe que vaya donde vaya estará vigilado y que su vida y la de su familia están en peligro. Tras meditarlo durante meses, Juan decide irse a Suiza, donde permanece exiliado desde 1970 hasta 1977. En vísperas de la democracia, regresa a Ferrol.

Tamén aquí vemos a Juan Vázquez nos primeiros minutos da homenaxe a Francisco Martínez Leira (Pancho), Manuel Bastida Franco (Chone), Florentino iglesias Varela, Joaquín Seco Franco, Román Díaz Díaz e Andrés Dopico Otero en Meá o 1 de Maio do 2009.



*Non me consta a fonte.